Druga wojna światowa, 1918-1944-45
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Druga wojna światowa – przebieg działań militarnych oprac. RM, podr. s. 143 - 172
Mapy w podr. s. 144, 149 (zob. m .in. trzy grupy państw w II wojnie ), 151, 158, 169
Analiza porównawcza map! – podr. s. 149, 169
1. Wojna obronna Polski we wrześniu 1939 roku.
2. „Dziwna wojna” (drole guerre) na Zachodzie
3 IX 1939 Francja i Wielka Brytania wypowiedziały wojnę Niemcom, nie pociągnęło to jednak poważniejszych
działań militarnych – potwierdziła to umowa w Abbeville 12 IX (mimo trzykrotnej przewagi wojsk francuskich, wojska niemieckie wzdłuż granicy z Francją we wrześniu 1939 nie posiadały czołgów i samolotów)
„Nie chcemy umierać za Gdańsk” (tytuły w prasie francuskiej w przededniu agresji Hitlera na Polskę)
linia Maginota – pas francuskich umocnień wzdłuż granicy z Niemcami linia Zygfryda – pas niemieckich umocnień wzdłuż granicy z Francją
3. Wojna radziecko – fińska (30 XI 1939 – 12 III 1940) – tzw. wojna zimowa, podr. s. 150, mapa w podr. s. 151
przyczyny: ZSRR dąży do aneksji państw nadbałtyckich, których terytoria należały przed I wojną światową do Rosji, odebranie Finlandii przez ZSRR części terytorium zwiększa możliwości obrony w wojnie z Niemcami (zwłaszcza rejonu Leningradu), Finlandia to potencjalny sojusznik III Rzeszy,
dowódca armii fińskiej: marszałek Carl Gustaw Mannerheim – linia Mannerheima (od 1946 prezydent F)
skutki i znaczenie wojny: Finlandia utraciła 10 % swojego terytorium, ale obroniła niepodległość, wojna wykazała słabość armii radzieckiej – osłabionej w okresie Wielkiej czystki i nieprzygotowanej do wojny z Niemcami, ZSRR w związku z agresją na Finlandię został wykluczony z Ligi Narodów (14 XII 1939)
wojna wykazała także dobre przygotowanie armii fińskiej, potrafiącej skutecznie bronić się przed silniejszym agresorem
4. Zajęcie przez ZSRR Besarabii oraz państw nadbałtyckich – Litwy, Łotwy i Estonii (VI 1940) mapa w podr. s. 151
przyczyny: ZSRR dąży do aneksji państw nadbałtyckich, których terytoria należały przed I wojną światową do Rosji, zajęcie krajów nadbałtyckich miało ułatwić ZSRR możliwość obrony przed agresją III Rzeszy
5. Agresja niemiecka na Danię i Norwegię 9 IV 1940 podr. ,s. 143
cele agresji: przejęcie kontroli na cieśninami duńskimi, zapewnienie dostaw rudy żelaza ze Szwecji, przygotowanie do agresji na Francję i Wielką Brytanię, przejęcie norweskiej fabryki produkującej tzw. ciężką wodę – niezbędną do wyprodukowania bomby atomowej – podr. s. 221
walki o Narwik (najdalej na północ wysunięty port w Norwegii) 28 V – 10 VI 1940 – brytyjski i francuskie korpusy ekspedycyjne, Samodzielna Brygada Strzelców Podchalańskich – gen. Zygmunt Szyszko – Bohusz, polskie okręty wojenne, niszczyciele „Błyskawica”, „Grom” (zatonął), „Burza”,
przywódca norweskich faszystów: Vidkun Quisling („quislingowcy” – norwescy faszyści, odegrali rolę v kolumny)
6. Agresja na Belgię, Holandię, Luksemburg i Francję 9/10 V 1940, podr. s. 143 - 145
„Nie mogę nic obiecać prócz krwi, ciężkiego trudu, łez i potu” (W. Churchill obejmujący funkcję premiera 10 V 1940 – podr. s. 144)nieprzydatność linii Maginota, okrążenie w rejonie Dunkierki 350 tys. wojsk francuskich i brytyjskicch, naczelni wodzowie armii francuskiej: gen Maurice Gamelin, od 19 V gen. Maxim Weygand, przystąpienie Włoch do wojny 10 VI, wkroczenie wojsk niemieckich do Paryża 14 VI, kapitulacja Francji: podpisanie przez marszałka Philippe Petain zawieszenia broni (w Compiegne) 22 VI 1940 – podział Francji na strefę okupowaną i strefę nieokupowaną (z rządem w Vichy marszałka Petain, uzależnionego od III Rzeszy), zob. mapa! Rząd Petaina uznały wojska francuskie w koloniach, natomiast nie zaakceptował kapitulacji gen. Charles de Gaulle, który w Londynie utworzył Komitet Wolnej Francji (18 VI) i rozpoczął tworzenie armii francuskiej walczącej u boku Wielkiej Brytanii
udział Armii Polskiej w obronie Francji w 1940 r.:
1 Dywizja Grenadierów – gen. Bronisław Duch, 2 Dywizja Strzelców Pieszych – gen. Bolesław Prugar – Ketling, 10 Brygada Kawalerii Pancernej – gen. Stanisław Maczek
tekst źródłowy – podr. s. 159
7. „Bitwa o Anglię” (lipiec – październik 1940): masowe naloty niemieckie na Anglię,
„Lew Morski” – kryptonim planu niemieckiej inwazji na Wielką Brytanię, podr. s. 145 - 146
udział polskich dywizjonów lotnictwa 302, 303; sukces w bitwie o Anglię Brytyjczycy zawdzięczali m.in. urządzeniom radarowym oraz złamaniu przez polskich kryptologów (Rejewski, Zygalski, Różycki) niemieckiej maszyny szyfrującej Enigmy, podr. s. 145 - 146
„Nie mogę nic obiecać prócz krwi, ciężkiego trudu, łez i potu” W. Churchill (podr. s. 144)
8. Sojusze „państw Osi” - poszerzenie Paktu Antykominternowskiego po wybuchu wojny: Bułgaria, Rumunia, Finlandia,
Chorwacja, Słowacja, Dania - „Pakt trzech” (Berlin, 27 IX 1940) – sojusz wojskowo – polityczny Niemiec, Włoch i
Japonii dotyczący wzajemnej pomocy oraz podziału świata na strefy wpływów
9. Wojna oraz zmiany terytorialne na Bałkanach w latach 1940 – 1941, podr. s. 148
- sojusznicy III Rzeszy na Bałkanach: Węgry, Rumunia, Bułgaria, Tzw. Niezależne Państwo
Chorwackie
- aneksja Albanii przez Włochy 9 IV 1939),
- zajęcie Besarabii przez ZSRR (VI 1940)
- tzw. drugi arbitraż wiedeński (VIII 1940) – Niemcy i Włochy przyznają Węgrom północną część
Siedmiogrodu
- początek faszystowskiej dyktatury w Rumunii (IX 1940) – premier, „wódz” (conducatorul) Ion
Antonescu
- pod naciskiem Niemiec Rumunia przekazuje Bułgarii część Dobrudży (IX 1940)
- agresja Włoch na Grecję (28 X 1940) i klęska wojsk włoskich
- agresja Niemiec na Grecję i Jugosławię (6 IV 1941) i początek okupacji tych krajów
- powstanie uzależnionego od Niemiec buforowego „Niezależnego Państwa
Chorwackiego”, jego przywódca to Ante Pavelic, ustasze – chorwaccy naziści
- desant wojsk niemieckich na Krecie bronionej przez Brytyjczyków (V 1941), zdobycie Krety przez
Niemców
- początki antyhitlerowskiego ruchu oporu w okupowanej Jugosławii (zwłaszcza Serbii):
• nurt monarchistyczny (prozachodni) – czetnicy, gen. Draża Michajlovic
• nurt komunistyczny – gen. Josif Broz – Tito
- początki antyhitlerowskiego ruchu oporu w okupowanej Grecji:
• nurt monarchistyczny (prozachodni) – oddziały partyzanckie EDES
• nurt komunistyczny – odziały partyzanckie ELAS
10. Wojna na morzach w latach 1939 – 1941 – bitwa o Atlantyk (wojna totalna, rola niemieckich „ubootów”, „taktyka wilczych stad” – podr. s. 147),
- zatopienie brytyjskiego statku pasażerskiego „Ahenia” we wrześniu 1939 r. (1,4 tys. osób)
- zatopienie przez brytyjskie okręty (uczestnictwo polskiego okrętu „Piorun”) niemieckiego pancernika „Bismarck - największego okrętu wojennego na świecie (26 – 27 V 1941)
11. Agresja III Rzeszy na ZSRR („Plan Barbarossa” , 22 VI 1941), podr. s. 152 - 156
- przyczyny: ideologiczne (konfrontacja nazizmu z komunizmem), dążenie Niemiec do uzyskania
„przestrzeni życiowej na Wschodzie” (Lebensraum), rywalizacja o wpływy na Bałkanach i w
Turcji, dążenie Hitlera do trwałego podporządkowania Europy Środkowowschodniej, zawiedzione
nadzieje Hitlera na konflikt między ZSRR a Wielka Brytanią, przekonanie Hitlera o słabości armii
radzieckiej
- dążenie Hitlera do opanowania europejskiej części ZSRR w ciągu 4- 5 miesięcy
- porównać stosunek sił na froncie wschodnim w 1941 r. (tabela w podr. ,s. 153), w 1944 r. (tabela w podr. s. 166)
- zaskoczenie Stalina i klęski wojsk radzieckich w pierwszych miesiącach wojny (zajęcie przez wojska niemieckie 40 % europejskiej części ZSRR - obszarów Białorusi, Ukrainy, republik nadbałtyckich)
- „wielka wojna ojczyźniana” (tak propaganda sowiecka określiła wojnę z Niemcami), „bracia i
siostry” – początek przemówienia radiowego Stalina 3 VII 9podr., s.153)
- najdalszy zasięg okupacji niemieckiej w ZSRR (mapa – podr. ,s. 149)
- bitwa o Moskwę (grudzień 1941), znaczenie: zatrzymanie niemieckiej ofensywy i załamanie się koncepcji „Blitzkriegu”, rola sowieckiego wywiadu w Tokio (Richard Sorge), podr. s. 154
- oblężenie Leningradu (29 VIII 1941 – II 1944), klęska głodu oblężonym mieście
- dążenie Hitlera do zdobycia źrodeł ropy naftowej na sowieckim Kaukazie i ofensywa na Stalingrad (podr., s. 154)
- bitwa o Stalingrad (VIII 1942 – 31 I 1943) jako przełomowa bitwa II wojny światowej, klęska 6 Armii feldmarszałka F. von Paulusa, Niemcy utracili 25 % swoich sił na froncie wschodnim, tekst źrodłowy, podr. s. 160
- bitwa na „łuku kurskim” (pod Kurskiem – w rejonie wsi Prochorowka) jako największa bitwa pancerna II wojny światowej (VII – VIII 1943)
- bitwa pod Lenino ( 12 – 14 X 1943), 1 Dywizja Piechoty im. T. Kościuszki, gen. Zygmunt Berling
- operacja „Bagration” (od 23 VI 1944) – zajęcie zachodniej Białorusi i Ukrainy, przekroczenie Bugu w lipcu 1944
- traktowanie przez Niemców radzieckich jeńców – podr. s. 219
- kolaboracja z III Rzeszą (Ukraincy oraz własowcy), podr. s. 218:
„własowcy” – walcząca u boku Niemiec tzw. Rosyjska Armia Wyzwoleńcza gen. A. Własowa
UPA („banderowcy”, „melnikowcy” - S. Bandera, A. Melnik ) – ramię zbrojne OUN
Dywizja SS „Galizien” (ukraińscy ochotnicy)
12.Antyhilerowskie powstanie na Słowacji 29 VIII 1944 – 27 X 1944,
(cele – zerwanie przez Słowację sojuszu z III Rzeszą, obalenie proniemieckiego prezydenta Józefa Tiso),
przywódcy: gen. Jan Golian, gen. Rudolf Viest, stolica rządu powstańczego – Bańska Bystrzyca
13. Wojna na Bałkanach w latach 1944 – 1945
- zerwanie przez Rumunię (VIII 1944, obalenie przez króla faszystowskiego rządu Iona Antonescu) i Bułgarię (IX 1944) sojuszu z Niemcami i przejście do koalicji antyhitlerowskiej
- pozbawienie władzy przez Niemców na Węgrzech regenta, admirała Miklosa Horthy oraz przejęcie władzy
przez przywódcę węgierskich nazistów („strzałokrzyżowcy”) Ferenca Szalasi (X 1944)
- Raul Wallenberg: szwedzki dyplomata w Budapeszcie ratujący węgierskich Żydów, aresztowany przez NKWD w 1945 r.
- zajęcie Belgradu przez Jugosławiańską Armię Narodowowyzwoleńczą (NOVJ) gen. Josifa Broz – Tity oraz
armię radziecką (15 X 1944)
- walki o Budapeszt (XII 1944 – 12 II 1945)
14. Wojna w Afryce (1940 – 1943), podr. s. 148 - 150
a) walki w Abisynii (w Etiopii): kapitulacja armii włoskiej w Abisynii w V 1941
b) walki na froncie egipsko – libijskim
- agresja Włoch z Trypolitanii na Egipt (IX 1940) w celu opanowania kanału sueskiego
- ofensywa brytyjska pod Sidi Barani (XII 40 – I 41) - wyparcie wojsk włoskich z Egiptu i zdobycie twierdzy Tobruk
- wsparcie słabych wojsk włoskich przez wojska niemieckie „Afrika Korps” (gen. Erwin Rommel) od III 1941 oraz rozpoczęcie oblężenia Tobruku (IV 1941), bronionego m. in. przez Samodzielną Brygadę Strzelców Karpackich gen. Stanisława Kopańskiego, zdobycie Tobruku przez wojska niemieckie i włoskie (V 1942), udział SBSK w bitwie pod El Gazala (XII 1941)
- zatrzymanie wojsk niemiecko – włoskich w bitwie pod El Alamein (19 X – 3 XI 1942), 80 km. na zachód od Aleksandrii, przez 8 Armię brytyjską gen. B. Montgomery, zajęcie przez Brytyjczyków Trypolisu (I 1943)
c) walki na froncie algiersko – tunezyjskim
- desant wojsk amerykańko – brytyjskich dowodzonych przez gen. Dwighta Eisenhovera w Maroku i w Algierii (XI 1942), cele: zmuszenie do kapitulacji stacjonujących tam wojsk francuskich admirała Jeana Darlan podległych rządowi w Vichy, zaatakowanie od zachodu wojsk niemiecko – włoskich
- zakończenie wojny w Afryce: kapitulacja resztek „Afrika Korps” w Tunezji w maju 1943
15. Wojna w Europie Zachodniej (1944 – 1945), podr. s. 164 – 166, 167
gen. Dwight Eisenhover - głównodowodzący wojsk alianckich amerykańskich i brytyjskich) w
Europie Zachodniej
A. Włochy
- inwazja aliantów na Sycylii (10 VII 1943, gen. George Patton), aresztowanie Mussoliniego z rozkazu króla (25 VII 43), nowy szef rządu marszałek Pietro Badoglio ogłasza zawieszenie broni przez Włochy (8 IX 1943), wkroczenie w początkach września wojsk niemieckich na obszar Włoch północnych i środkowych, opanowanie przez Amerykanów i Brytyjczyków części Włoch południowych – do linii Gustawa
- uwolnienie Mussoliniego przez oddział niemieckich spadochroniarzy (12 IX 43) i utworzenie przez niego tzw. Włoskiej Republiki Socjalnej („Republika Salo” nad Jeziorem Garda) – marionetkowego państewka podporządkowanego III Rzeszy
- walki o przełamanie linii Gustawa i bitwa pod Monte Cassino ( maj 1944, udział II Korpusu Polskiego, gen. Władysław Anders (wojska brytyjskiego marszałka Harolda Alexandra)
- wyzwolenie Rzymu, Włoch środkowych i zatrzymanie się frontu w dolinie Padu (X 1944)
- wyzwolenie Bolonii przez II Korpus Polski (IV 1944), rozstrzelanie Mussoliniego (28 IV) przez włoski ruch oporu, kapitulacja wojsk niemieckich we Włoszech 2 V 1945
- referendum we Włoszech w 1946 r. (detronizacja króla i ogłoszenie republiki)
B. Francja, Holandia, Belgia
- inwazja aliantów w Normandii (6 VI 1944, operacja „Overlord” , „D – Day”, walki o plażę Omaha w Normandii) i utworzenie tzw. II frontu w Europie
- tekst źródłowy, podr. s. 172
- udział 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka w walkach w Normandii (Falaise, Chamboise) i w Belgii (Ypres, Gandawa, Breda)
- inwazja wojsk amerykańskich w południowej Francji, w pobliżu Cannes (VIII 1944)
- powstanie w Paryżu (19 VIII – 25 VIII 1944)
- walki o przełamanie tzw. Wału Zachodniego (obszar miedzy Mozą a Renem) i operacja powietrzno – desantowa „Market – Garden” we wrześniu 1944 (najcięższe walki o Arnhem w Holandii, udział w nich 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. Stanisława Sosabowskiego)
- ofensywa niemiecka w Ardenach (grudzień 1944 – styczeń 1945) i jej załamanie się (była ostatnią ofensywą wojsk niemieckich na froncie zachodnim, początkowo zaskoczyła aliantów, wkrótce potem zakończyła się załamaniem)
C. Wojna powietrzna
- naloty niemieckich pocisków V 1 (z bazy Penemunde na wyspie Uznam) i V 2 na Londyn w 1944 (Werner
von Braun – twórca niemieckiej broni rakietowej, po wojnie współtwórca amerykańskiej astronautyki –
rakiet kosmicznych)
- tzw. bombardowania strategiczne („naloty dywanowe”) miast niemieckich przez lotnictwo brytyjskie i
amerykańskie (np. Hamburg w 1943, Drezno 13 – 14 II 1945), tekst źródłowy, podr. s. 171 – 1...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]