Droga św Jakuba Via Regia Śląsk Opolski - Przewodnik Pielgrzyma, Trasy inne
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Droga św. Jakuba
Via Regia
Śląsk Opolski
Przewodnik pielgrzyma
Droga św. Jakuba „Via Regia”
Część II: Śląsk Opolski (Góra św. Anny – Opole – Brzeg)
Przewodnik Pielgrzyma
Tekst: dr Tadeusz Jurek
Niniejszy przewodnik przeznaczony jest dla pielgrzymów wyruszających na opolski odcinek
Drogi św. Jakuba „Via Regia”
. Dostępny jest on bezpłatnie na stronie
. Na tym
samym portalu istnieje możliwość zamówienia w formie książkowej jego kontynuacji, czyli prze-
wodnika pielgrzyma
Droga św. Jakuba „Via Regia” - Dolny Śląsk
(Brzeg – Zgorzelec; ISBN 978-83-
924296-0-9).
Tekst obecnego przewodnika stanie się częścią większego wydawnictwa obejmującego tra-
sę
Drogi św. Jakuba „Via Regia”
począwszy od Krakowa, po otwarciu odcinka Kraków – Piekary
Śl. - Góra św. Anny, co stanie się najprawdopodobniej wiosną 2009 roku. Do tego czasu jest on do-
stępny jedynie w wersji cyfrowej.
Opis przebiegu trasy szlaku w terenie został zaznaczony kolorem
zielonym
; ślady dawnych
pielgrzymów oraz kultu św. Jakuba –
niebieskim
; lokalne ciekawostki -
czerwonym
.
Wszelkie uwagi dotyczące stanu szlaku w terenie oraz tekstu przewodnika prosimy zgła-
szać pod adresem:
. Życzymy spokojnej i owocnej pielgrzymki.
Buen Camino!
Zdjęcia:
Marta Białokryty, Tadeusz Jurek, Emil Mendyk, Krzysztof Początek, Helmut Starosta, Dariusz Zięba, UM Opole
Opracowanie kartograficzne:
Wydawnictwo PLAN Wrocław, UM Opole
© Fundacja Wioski Franciszkańskiej 2008
Janice 16, 59-623 Lubomierz
Patronat Marszałek Województwa Opolskiego
Współpraca:
Miasto Opole
Powiat Strzelecki
Miasto i Gmina
Miasto i Gmina Gmina Izbicko
Leśnica
Gogolin
Kuria Diecezjalna Opolska
Powiat Brzeski
Miasto i Gmina Lewin Brzeski
Gmina Dobrzeń Wielki
Gmina Popielów
Klasztor Braci Mniejszych Franciszkanów – Góra św. Anny (o. Błażej Kurowski OFM)
Gminny Ośrodek Kultury w Dobrzeniu Wlk. (Helmut Starosta)
Stowarzyszenie Miłośników Turystyki „W Drodze” - Skorogoszcz (Krzysztof Tomczak)
Brzeski Klub Miłośników Aktywnego Wypoczynku „Na Przełaj” (Andrzej Staśkiewicz)
Droga św. Jakuba
Via Regia
Góra św. Anny – Opole – Brzeg
Góra św. Anny
(400 m n.p.m.) jest najwyższą kulminacja Masywu Chełmskiego. Stanowi on
najbardziej wysuniętą na zachód krawędź rozległego garbu wapieni i dolomitów krasowych, cią-
gnącego się od okolic Olkusza aż po dolinę Odry i wznoszącego się nad Wyżyną Śląską i Równiną
Opolską.
Nazwę Góra św. Anny nosi także wioska położona na zboczu tej góry, należąca do najstar-
szych miejscowości na Śląsku.
Najbardziej znana jest ona jednak jako sanktuarium i najważniejsze
miejsce pielgrzymkowe na Górnym Śląsku. Warto wspomnieć, że wcześniej w źródłach historycz-
nych występowały również inne nazwy tego miejsca, jak Góra św. Jakuba i Góra św. Jerzego. Nie-
gdyś znajdował się tu pogański ośrodek kultowy, jego miejsce w XII w. zajęła kaplica św. Jerzego,
a w XV w. drewniany kościół św. Anny ufundowany przez rodzinę Strzałów. Z czasem rozwinął się
on w wybitny ośrodek pielgrzymkowy.
Z nowszej historii warto wspomnieć o walkach III powstania
śląskiego, które toczyły się w tym rejonie w maju i czerwcu 1921 r.
Zespół miejscowego sanktuarium tworzą kościół św. Anny, klasztor franciszkanów i Kalwaria.
Kościół wybudowany został w latach 1657-73 z wykorzystaniem murów wcześniejszej kaplicy
gotyckiej, był wielokrotnie rozbudowywany i restaurowany. W 1980 r. z okazji 500-lecia istnienia
sanktuarium otrzymał rangę bazyliki mniejszej. Ma trzyprzęsłową nawę w kształcie trapezu i węż-
sze prezbiterium zamknięte trójbocznie, dachy dwuspadowe, wieżę zegarową wciągniętą w korpus
nad zachodnim szczytem i sygnaturkę nad nawą. Wystrój wnętrza, neobarokowy i neorokokowy,
jest efektem restauracji z lat 1957-62 i w latach 90-tych XX w. dokonanej pod kierownictwem rodzi-
ny Mitschke.
W głównym ołtarzu, we wnęce powyżej tabernakulum, znajduje się, czczona jako cudowna,
gotycka figura św. Anny Samotrzeciej z XV w., która jest zarazem relikwiarzem św. Anny. Wykona-
na została z jednego kawałka drewna lipowego przez nieznanego średniowiecznego twórcę. Rzeź-
ba o wysokości 52 cm i stojąca na 12-centymetrowym postumencie z drewna bukowego przedsta-
wia św. Annę jako starszą kobietę w czerwonym płaszczu i zielonej sukni, która na lewym ramieniu
trzyma córkę Marię, a na prawym – wnuka Jezusa. Takie przedstawienie św. Anny przyjęło się
określać właśnie terminem „Samotrzecia”, co można rozumieć jako połączenie słów „razem we tro-
je”. Obecnie figurę zdobi sukienka okrywająca razem wszystkie trzy postacie, tak że widoczne są
jedynie ich główki (w koronach z 1910 r.). Różnokolorowe sukienki, w które ubiera się rzeźbę, do-
bierane są odpowiednio do przypadającego aktualnie okresu liturgicznego.
Św. Anna – matka Maryi i babcia Jezusa, wprawdzie została pominięta w Ewangeliach, ale
jest często wspominana jest w pismach apokryficznych z początków chrześcijaństwa, zawierają-
cych liczne informacje przekazywane w tradycji i legendzie kościelnej. Kult św. Anny rozwijał się
bardzo szybko wraz z kultem Matki Bożej; najstarsze wizerunki pochodzą z VIII w. z Rzymu i Faras
(dzisiaj fresk z Faras z jej wizerunkiem znajduje w Muzeum Narodowym w Warszawie). Jej kult na
Górnym Śląsku rozwijał się od XIV wieku. Wraz ze swym mężem Joachimem dopiero w późnej
starości doczekali się po żarliwych modlitwach jedynego dziecka – Maryi. Św. Anna jest opiekunką
rodzin, przede wszystkim kobiet – matek i mężatek, babć i wdów. Na Górze św. Anny dnia 26 lipca
obchodzony jest doroczny odpust.
We wnętrzu bazyliki warto zwrócić uwagę na stylowe ołtarze. Wśród nich wyróżnia się w ka-
plicy z lewej strony prezbiterium współczesny ołtarz ku czci Matki Boskiej Częstochowskiej z na-
stawą odlaną z brązu, z roku 1980. Ciekawe są też malowidła na sklepieniach nawiązujące m. in.
do życia św. Anny i witraże z przedstawieniami świętych.
Od strony południowej do kościoła przylega barokowy budynek klasztoru franciszkanów z lat
1733-49 ufundowany przez właścicieli wsi, szlachecki ród Gaschinów, rezydujących w pałacu w
pobliskiej Żyrowej.
Franciszkanie z Krakowa i Lwowa zostali sprowadzeni na Górę św. Anny po potopie szwedz-
kim i z przerwami, kiedy to byli wypędzani przez władze pruskie i hitlerowskie, zakon braci mniej-
szych jest do dzisiaj opiekunem sanktuarium. W klasztorze (w korytarzu na I piętrze) mieści się
muzeum z eksponatami dotyczącymi dziejów zakonu i kultu św. Anny oraz wystawa misyjna ze
zbiorami przywiezionymi z misji franciszkańskich w egzotycznych krajach całego świata (wejście
od podwórka klasztornego).
Przedłużeniem bazyliki od zachodu jest dziedziniec odpustowy z trzech stron otoczony kruż-
gankami z 1768 r., zwany
Rajskim Placem
. W arkadach mieszczą się stacje Męki Pańskiej i kapli-
ca Matki Boskiej Fatimskiej, w centrum dziedzińca stoi betonowa grupa ukrzyżowania. Do Rajskie-
go Placu z zewnątrz można się dostać przez trzy bramy – Główną (od strony zachodniej, poprze-
dza ją 70 schodów); Bramę
Ave Maria
(od strony północnej, aż 132 schody od poziomu ulicy) i
Bramę Papieską rozbudowaną w 1983 r. od strony wschodniej, aby umożliwić wjazd przed bazyli-
kę samochodu z Janem Pawłem II.
Wizyta papieża, w ramach jego drugiej pielgrzymki do Polski, miała miejsce 21 czerwca 1983
roku. Papież odwiedził bazylikę i odprawił nieszpory maryjne na przyległych kalwaryjskich błoniach
dla około miliona wiernych. Odnowiony ołtarz papieski, na granicy błoń i sąsiadującej z nimi alei li-
powej, jest pamiątką największego wydarzenia w historii sanktuarium.
Przy wyjściu z Rajskiego Placu Bramą Papieską napotykamy po lewej stronie wapienną
Gro-
tę Lurdzką
wzniesioną w latach 1912-14 na wzór skalnej groty z Lourdes, z wykorzystaniem miej-
sca po wcześniejszym kamieniołomie bazaltu. Plac przed grotą otacza 14 kamiennych stacji drogi
krzyżowej, a w jego centrum stoi kaplica św. Rafała Archanioła.
Rozpoczyna ona zespół Kalwarii i Dróżek Matki Boskiej wzorowanych na Kalwarii Zebrzy-
dowskiej i malowniczo wkomponowanych w zalesione południowe i wschodnie pagórkowate, nie-
kiedy całkiem strome zbocza okolic Góry św. Anny. Na początku XVIII wieku z fundacji Gaschinów
powstało czterdzieści kaplic posiadających bogate wyposażenie malarskie i rzeźbiarskie. Ich budo-
wą kierował zamieszkały w Opolu włoski architekt, Domenico Signo.
Przy schodach prowadzących ze wsi do Bramy
Ave Maria
znajdziemy współczesną, betono-
wą rzeźbę założyciela zakonu franciszkanów i zarazem patrona ekologów, św. Franciszka przed-
stawionego tutaj z sarenką.
W sąsiedztwie klasztoru w 1938 roku wybudowano okazały i nowoczesny na owe czasy Dom
Pielgrzyma. Powiększony i zmodernizowany w ostatnich latach stanowi wygodne miejsce zakwate-
rowania dla wszystkich odwiedzających sanktuarium. Także dla pątników na
Drodze św. Jakuba
.
Wybitne walory przyrodnicze i kulturowe terenu zadecydowały o utworzeniu w 1988 roku Par-
ku Krajobrazowego „Góra św. Anny” o powierzchni 5 tys. ha oraz z otuliną stanowiącą strefę
ochronną parku o powierzchni 6,4 tys. ha. Najcenniejsze przyrodniczo fragmenty obszarów le-
śnych objęte są ochroną rezerwatową. We wsi, w dawnym wyrobisku po eksploatacji bazaltu i wa-
pieni, znajduje się też unikalny rezerwat geologiczny „Góra św. Anny” ze ścieżką dydaktyczną.
Chroni on krater wulkanu, jakim przed milionami lat była Góra św. Anny, o ciekawej i skomplikowa-
nej budowie geologicznej. Zachowane ślady kolejnych epok geologicznych, tuf wulkaniczny i słupy
bazaltowe są wyjątkowo czytelnym świadectwem zaszłych tu procesów osadowych i górotwór-
czych.
Inny nieczynny kamieniołom wapienia został w latach 1934-38 zamieniony na olbrzymi amfi-
teatr skalny, wkomponowany w górny odcinek zalesionej doliny. Nad jego czołową ścianą, na miej-
scu zburzonego w 1945 r. mauzoleum niemieckich uczestników walk II powstania śląskiego, w
roku 1955 postawiono monumentalny Pomnik Czynu Powstańczego. Tworzą go cztery kolumny-
pylony połączone architrawem, wraz z rzeźbami górnika, hutnika, śląskiego chłopa i śląskiej kobie-
ty z dzieckiem oraz ozdobione ołowianymi reliefami z wyobrażeniem dawnych i współczesnych
scen z życia i pracy oraz walk powstańców śląskich. Pomnik zaliczany jest do najlepszych dzieł
Xawerego Dunikowskiego.
Po północnej stronie klasztoru, na skarpie w centrum wsi stoi pomnik papieża Jana Pawła II,
dzieło Gustawa Zemły z 2000 r. wykonane z brązu. Przedstawia papieża w stroju pontyfikalnym z
pastorałem w lewej ręce i prawą ręką w geście pozdrowienia i jest kopią monumentów z Płocka i
Montevideo (Urugwaj). Napisy na cokole „Ty jesteś Piotr Opoka” i „Ojcu Świętemu Śląsk Opolski”.
Od pomnika schodzimy w dół do ul. Leśnickie, w stronę widocznej kamiennej figury św. Jana
Nepomucena. Dalej udajemy się w prawo, w kierunku północnym ulicą Strzelecką w stronę wsi
[ Pobierz całość w formacie PDF ]