Dogoterapia w leczeniu i rehabilitacji dzieci,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Dogoterapia w leczeniu i rehabilitacji dzieci.
Źródło: Oprac.: Izabella Szczepańska
„Nie ma na świecie przyjaźni, która trwa wiecznie. Jedynym
wyjątkiem, jest ta, którą obdarza nas pies.”
Konrad Lorenz
Animaloterapia (zooterapia) to forma terapii z udziałem zwierząt. Głównie działanie tego rodzaju terapii kontaktowej polega na nawiązaniu psychicznej więzi ze zwierzęciem, co przyśpiesza leczenie lub ułatwia przejście choroby. Do zooterapii wykorzystuje się różne gatunki zwierząt. Określenie „terapia z udziałem zwierząt” pojawiło się po raz pierwszy w 1964 r. Użył go amerykański psychiatra dziecięcy Boris Levision, który zaobserwował, że autystyczni pacjenci z ogromnymi trudnościami w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami i osobami dorosłymi, niemal bez wysiłku zaprzyjaźniali się z jego psem. Od czasu pierwszej publikacji tego autora w wielu krajach zaczęły powstawać organizacje, których głównym celem stało się propagowanie terapii przy udziale zwierząt. Ich przykładem może być amerykańska organizacja Delta Society. Jest ona wiodącą międzynarodową organizacją zajmującą się badaniem więzi pomiędzy ludźmi a zwierzętami.
Dogoterapia leczy, uczy i bawi.
Dogoterapia to jedna z metod wspomagających leczenie i rehabilitację, wykorzystująca psy jako terapeutów. Psy wywierają pozytywny wpływ na ludzi. Ich obecność uspokaja i relaksuje, dlatego też coraz częściej są wykorzystywane do pracy z osobami niepełnosprawnymi. Spokój, ciepło, cierpliwość oraz chęć pracy z człowiekiem to cechy, które są niezastąpione w rehabilitacji i leczeniu osób niepełnosprawnych intelektualnie i ruchowo. Dogoterapia to metoda dająca również wspaniałe efekty w terapii osób samotnych i starszych. W Polsce jest jeszcze mało znana, ale cieszy się ogromnym zainteresowaniem wśród dzieci i dorosłych i wszystkich tych, którzy są gotowi nieść pomoc potrzebującym.
Można wyróżnić dwie podstawowe formy prowadzenia zajęć dogoterapeutycznych:
1. „Spotykamy się i bawimy”. Polega to na naturalnych relacjach pomiędzy członkami grupy terapeutycznej a psami. Psy są dotykane, głaskane, wykonują polecenia, mają bezpośredni kontakt z ludźmi. Tego typu zajęcia są prowadzone przede wszystkim w domach dziecka, domach opieki, szpitalach. Głównym ich zadaniem jest kontakt emocjonalny ze zwierzęciem, jego wpływ na samopoczucie człowieka. Ma on na celu dostarczenie uczestnikom grupy jak najwięcej radości i satysfakcji z obcowania z psem.
2. Dogoterapia, której celem jest konkretna pomoc przy leczeniu określonych schorzeń. W takich sytuacjach program spotkania jest ustalany z terapeutą, lekarzem albo rehabilitantem. Określa się wtedy zakres czynności wykonywanych przez psa, które mają bezpośrednio przyczynić do wspomagania leczenia danego schorzenia. Czynności te mają formę zabawy i rekreacji.
Zarówno w Polsce jak i na świecie, dogoterapia znajduje zastosowanie w leczeniu i rehabilitacji takich schorzeń jak:
- wszelkiego rodzaju niesprawności ruchowe,
- zaburzenia wzroku i słuchu,
- autyzm i jego pochodne,
- urazy neurologiczne, urazy psychiczne i zaburzenia emocjonalne przez nie wywołane,
- porażenie mózgowe,
- stwardnienie rozsiane,
- zawały mięśnia sercowego,
- cukrzyca,
- epilepsja,
- choroba Parkinsona, Alzheimera.
Dogoterapię można prowadzić w większych grupach, wówczas oddziaływanie terapeutyczne odbywa się poprzez zabawę, karmienie, prowadzenie psów, itp. Zajęcia mogą odbywać się także indywidualnie (także w domu). Wtedy prowadzi się konkretne ukierunkowane ćwiczenia, np. ruchowe, połączone z masażem.
Dogoterapia w leczeniu i rehabilitacji dzieci.
Efekty działań terapeutycznych z psami są różne w zależności od dysfunkcji, jaką ma dziecko. Podstawowym zadaniem zajęć z psami jest sprawienie dziecku radości poprzez kontakt ze zwierzęciem oraz wydłużenie czasu ćwiczeń. Już sama obecność psa, możliwość jego głaskania, zabawy z nim, umożliwia pokonanie pewnych barier psychologicznych takich jak wstyd, czy niepewność siebie. Dziecko podczas zabawy z psem zapomina o kalectwie, wyglądzie, kulach czy wózku inwalidzkim. Pies bowiem, traktuje wszystkich tak samo, nie ocenia, nie przygląda się – chce tylko żeby dziecko je pogłaskało, nakarmiło lub pobawiło się z nim. Pies rekompensuje w pewnym sensie brak kontaktu z rówieśnikami.
Pies w rehabilitacji dzieci z dysfunkcjami ruchu.
U dzieci z dysfunkcjami ruchu (np. porażenie mózgowe) tradycyjne ćwiczenia rehabilitacyjne można wzbogacić, w dobrane w zależności od stanu dziecka, zabawy z psem. Do najprostszych ćwiczeń należy:
głaskanie (prośba o zrobienie „dużej rączki”, likwidowanie przykurczów dłoni), karmienie psa (dobrze wyszkolony pies potrafi językiem otwierać zaciśniętą piąstkę dziecka), czesanie, przytulanie. U dzieci z mniejszymi dysfunkcjami oprócz wyżej wymienionych stosuje się: przeciąganie liny z psem, prowadzenie na smyczy, aportowanie, przechodzenie pod psem, chodzenie przy psie zamiast przy chodziku (to ćwiczenie można stosować tylko u dużych i silnych psów, które nie mają tendencji do wybiegania w przód), naśladowanie psa (siadanie tak jak pies, leżenie, czołganie się, służenie itd.). Sposobów wykorzystania psa jest mnóstwo, wszystko zależy od inwencji terapeuty oraz od wielkości i charakteru psa.
Doświadczenie osób wspomagających terapię dzieci z psami pokazało, że gdy w zajęciach uczestniczy pies, dzieci dłużej i chętniej ćwiczą, zwiększa się częstotliwość powtórzonych czynności. Oprócz tego dzieci często nieświadomie rozprostowują ręce, stają samodzielnie i zmniejszają napięcie mięśni.
Pies w rehabilitacji dzieci autystycznych.
W zajęciach z dziećmi autystycznymi stosuje się dwie metody. Pierwszą z nich jest metoda „swobodnego kontaktu”, która polega na systematycznych około 45 minutowych sesjach, w których terapeuta pełni na początku tylko role obserwatora. Dziecko, terapeuta i pies znajdują się w dość dużym pomieszczeniu. Pies puszczony jest luzem i zachęcany przez przewodnika do zabawy, biegów, skoków, aportowania. Należy tak kierować psem, nie używając przy tym słów, by często znajdował się blisko dziecka, ocierał się o nie, zaczepiał. Do tej metody należy dobierać bardzo żywe psy, które same zachęcają do zabawy i będą zaczepiać dziecko. Zazwyczaj po paru spotkaniach dziecko powoli zaczyna zauważać psa. Obserwuje się nie tylko kontakt wzrokowy ale i delikatne otarcie, muśnięcia ręki, szarpnięcia – dziecko zaczyna otwierać swój świat na psa. Zjawisko to tłumaczy się zrozumieniem niewerbalnych przekazów dziecka i psa – dziecko rozumie podświadomie, że nic mu nie grozi ze strony psa i otwiera się na niego. Zadaniem terapeuty jest uchwycenie moment, gdy dziecko jest otwarte i powolne dotarcie do niego razem z psem. W tym wypadku pies uchyla małą furtkę, przez którą musi teraz przejść specjalista i dalej umiejętnie pokierować terapią.
Drugim pomysłem na wykorzystanie psów w terapii osób autystycznych jest włączenie psa do zajęć prowadzonych metodą behawioralną. Pies jest świetnym uzupełnieniem tradycyjnych zajęć i pozwala na włączenie do ćwiczeń również opiekunów dziecka.
Dogoterapia jest też jedną z metod wspomagających rehabilitację dzieci z zespołem Downa. Pozwala stymulować rozwój dziecka w wielu sferach. Wyzwala spontaniczną aktywność, wzbogaca zasób słownictwa biernego i czynnego, rozwija samodzielność dziecka, wielopłaszczyznowo oddziałuje na zmysły: wzrok, słuch, dotyk, węch. Pies w roli terapeuty ma korzystny wpływ na życie dzieci po traumatycznych przeżyciach, dzieci znerwicowanych, przebywających w domach dziecka. Ćwiczenia i zabawy z udziałem psa mają też na celu socjalizację i uwrażliwienie, zwłaszcza dzieci agresywne, młodzież trudną (narkomanów).
Przykłady zabaw z psem na zajęcia z dogoterapii:
1. Przywoływanie psa do siebie, wskazywanie części ciała psa i ich nazywanie lub odliczanie – zabawy rozwijają słownictwo oraz motywują dzieci do mówienia.
2. Kontakt wzrokowy i dotykowy oraz rozmowa z psem. Dotykanie, głaskanie, przytulanie, czesanie psa, próby wydawania komend. Dodatkowo takie zajęcia mogą służyć temu, by móc wytłumaczyć dzieciom, iż ich dotyk może sprawiać zwierzętom ból i dlatego należy zachowywać się ostrożnie i delikatnie.
3. Podawanie pokarmu z ręki. Karmienie psów suchą karmą. Dziecko musi wziąć karmę do ręki, przywołać psa i utrzymać rękę tak, by pies mógł zjeść to co dziecko ma w dłoni.
4. Prowadzenie psa na smyczy. U dzieci, które nie potrafią chodzić samodzielnie, można podjąć próby chodzenia (podnoszenia się) z asekuracją psa.
5. Próby przejścia pod psem (pies nie może się poruszyć, gdyż może to spowodować zniechęcenie dziecka do ćwiczeń).
6. Próby leżenia na grzbiecie psa, kołysanie, spacer na psie, jazda w zaprzęgu.
7. Aport. Dzieci bawią się małą piłką podają ją jeden do drugiego. Następnie jedno siada na aporcie, a pies wskazuje dziecko szczekaniem.
8. Naśladowanie zabaw psa. Wskazywanie, naśladowanie i nazywanie czynności wykonywanych przez psa: leżenie, stanie, siedzenie, spanie, podawanie łapy. Dzieci pokazują jak pieski biegają, aportują, uczą się służyć.
9. Pociąg: pies – lokomotywa, a dzieci – wagoniki i inne swobodne lub tematyczne zabawy z psem.
Liczba zabaw z psem jest wprost nieograniczona. Ważnym elementem psiej terapii jest śmiech. Pies, jak rzadko które zwierzę, potrafi dostarczać wielu radosnych chwil. Dla ludzi, którzy w swoim życiu spotykają mało radości, każda chwila śmiechu jest na wagę złota. Śmiech to przecież doskonała forma masażu, ale również silny bodziec do pozytywnego myślenia i poprawy nastroju. W przypadku terapii dzieci niepełnosprawnych liczą się najmniejsze postępy. Czasem może to być najprostsza reakcja, np. uśmiech, wodzenie wzrokiem za psem, próba pogłaskania czy przywołania go do siebie. Rasa psa nie jest tu najważniejsza, istotny jest kontakt i miłość dziecka do zwierzęcia, która powstaje w bliskim z nim kontakcie.
Pomimo wszystkich pozytywnych efektów, jakie daje dogoterapia istnieją poważne przeciwwskazania do jej stosowania. Są to między innymi: fobia, strach przed psem, alergia na sierść, agresywne zachowanie dziecka wobec zwierząt. Należy pamiętać, że pies jest zwierzęciem, które czuje ból, męczy się i nigdy nie możemy zagwarantować 100% bezpieczeństwa. Nawet najlepiej ułożony pies, gdy jest zmęczony lub chory nie zawaha się ugryźć.
Dogoterapia w Polsce.
W Polsce dogoterapia wciąż jest mało popularna i nieliczne organizacje zajmują się nią, a inne się do t
Prowadzeniem terapii kontaktowej na potrzeby Trójmiasta zajmuje się Fundacja „Dogtor” (np. zajęcia z terapii kontaktowej z psami odbywają się na terenie Przedszkola Samorządowego nr 27 w Gdyni). Wspaniałe sukcesy z zastosowania dogoterapii posiada również Centrum Rehabilitacji w Kościanie. Dogoterapią zajmuje się także Fundacja Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Przyjaciel”, Fundacja „Razem na Świecie”, Fundacja Przyjaźni Ludzi i Zwierząt „Cze Ne Ka”.
Dogoterapia nie jest skomplikowana. Oznacza takie działanie w leczeniu i rehabilitacji, które przy pomocy psów terapeutów ma na celu przywracanie zdrowia i dobrego samopoczucia wszystkim ludziom.